Türk siyasi tarihinde ismet inönü

Otoriteler tarafından “Türkiye’nin ikinci adamı” olarak nitelendirilen, cumhuriyetin kuruluşundan batılılaşma sürecinin devam ettirilmesine kadar birbirinden zor süreçlerde başrol oynayan İsmet İnönü 1884 yılında İzmir’de hayata merhaba demiştir. Askeri liseyi bitirdikten sonra sırasıyla Kara Harp Okulu ve Harp Akademisi’nden mezun olduktan sonra orduda görev almaya başlamıştır. Yemen İsyanı’nı bastırma harekatına katıldığı sırada gösterdiği üstün başarılar sayesinde dikkatleri üzerine çeken İnönü, Kafkas Cephesin’de de Kolordu Komutanı olarak Atatürk’ün emrinde çalıştı.

Suriye Cephesi’nde savaştı; Millî Mücadele sırasında Atatürk’ün en yakın silâh arkadaşı olarak çalıştı. Edirne milletvekilliği ve bakanlık yaptı. Albay İsmet Bey, mebusluk ve bakanlık da uhdesinde kalarak Garp Cephesi Komutanlığı’na getirildi. 25 Ekim 1920’den sonra Batı Cephesi Komutanı olarak Çerkez Ethem isyanını bastırdı. Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarını yönetti. Tuğgeneral rütbesine yükseldi.

Sakarya Meydan Savaşı ve Büyük Taarruz’dan sonra kazanılan zafer üzerine Mudanya Mütarekesi’nde Büyük Millet Meclisi’ni temsil etti. Lozan Barış Konferansı’na Dışişleri Bakanı ve Türk heyeti başkanı olarak katıldı. 24 Temmuz 1923’te Lozan Andlaşması’nı imzaladı. Cumhuriyetin ilânından sonra 1923-1924 yıllarında ilk hükûmette Başbakan olarak görev aldı, 1924-1937 yılları arasında bu görevini sürdürdü.

İnönü, Atatürk İnkılâplarının gerçekleşmesinde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin sağlam temeller üzerine oturtulmasında Atatürk’ün en yakın mesai arkadaşıydı. Atatürk’ün ölümünden sonra, 1938 yılında, TBMM tarafından Türkiye’nin ikinci Cumhurbaşkanı olarak seçildi. İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye’yi savaş felâketinin dışında tutmayı başardı. Savaştan sonra çok partili siyasî rejime geçilmesine büyük destek oldu. 1950 yılında, yapılan seçimleri kaybettikten sonra, 1960 yılına kadar Ana Muhalefet Partisi Başkanı olarak siyasî yaşamını sürdürdü. 27 Mayıs harekâtından sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi ve 10 Kasım 1961 tarihinde Başbakanlığa atandı. 1965 yılında bu görevden ayrıldıktan sonra milletvekili olarak siyasî yaşamına devam etti.

Atatürk’ün tamamlayıcısı olarak görülen, laikliğin en temel savunucuları arasında yer alan ve zamanla liberal görüşleri benimseyen İnönü Türk siyasetinde iyi-kötü önemli bir yer edinmiştir. Tek parti diktasını sürdürme çabası yüzünden çoğu kesim tarafından şiddetle yöneltilen eleştirilere maruz kalan İnönü 25 Aralık 1973 tarihinde ölmüştür.

 

Yorum yapın