ŞOK
Ağır bir yaralanma sonucu kan kaybı, şiddetli yanıklarda sıvı kaybı, zehirlenmeler, kazalara bağlı büyük mekanik travmalar sonucu kan dolaşımının yavaşlamasına ve beyin kansızlığı sonucu meydana gelen bilinç kaybına şok adı verilir.
Şokta kan dolaşımında geçici bir yetersizlikten ölüme götüren kan dolaşım durmasına kadar ağır değişiklikler görülebilir. Hastanın kan basıncı düşer, rengi solar, göz bebekleri genişler ve etrafla ilgisini keser.
a – Yaralanmalara Bağlı Kanama Şoku :
Büyük kan kayıpları durumunda vücuttaki kan hacmi azalır, kalbe dönen kan azaldığından kan basıncı ani düşüş gösterir, dolaşım yavaşlar, dokulara yeterli oksijen taşınamaz. Kanama ile birlikte kırmızı küreler de kaybedildiğinden oksijen taşınması büsbütün azalır. Bundan en çok beyin zarar göreceğinden şok ağırlaşır.
b – Kazalara Bağlı Mekanik Travmalar Sonucu Şok :
Ağır trafik kazaları, yüksekten düşmeler, dövüşmeler, başa isabet eden vurmalar sonucu kan basıncı ani olarak düşer. Bunun oluş mekanizması ani olarak kılcal damarların genişlemesi kan plazmasının dokular arasına sızması, dolaşımdaki kan hacminin azalmasıdır. Kalbe dönen kan miktarca azalır, kalp atışı yavaşlar ve kan basıncı düşer. Beyin dolaşımı yavaşlar ve yeterli oksijen taşınmaz. Solunum yavaşlar ve yüzeyelleşir, bu da yardımda acele edilmezse hastanın kaybedilmesine yol açar.
c – Ağır Yanıklara Bağlı Şok :
Ağır yanık vak’alarında sinirsel uyarım sonucu kılcal damar geçirgenliği artar ve kan plazması dokular arasına sızar. Yanık yüzeyinde de plazma sürekli olarak kaybedilir. Kan koyulaşır ve miktarı azalır.
Dokular arasında sıvı, elektrolit ve kan proteinlerinin toplanması yanık çevresinde ödem’e (şişlik) neden olur. Geniş yanıklarda kılcal damarların geçirgenliği yalnız yanık bölgesinde değil sağlam kısımlarda da artar. Kaybedilen sıvı miktarı yanığın genişliği ve derinliği ile orantılıdır. Kılcal damarlardan sıvı sızması yanık sonrası il 24 saatte kapanır ve plazma kaybı minimale iner. Yanıklarda hastaya bol miktarda sıvı ve elektrolit veya plazma verilmelidir.
Şoklarda İlk Yardım Ç
Hastanın bir şeker hastası veya kalp hastası olmadığı biliniyorsa ve geçirmekte olduğu kritik durumun şok olduğu saptanılırsa aşağıdaki önlemler alınmalıdır :
1 – Hasta baş aşağı ve yüzükoyun yatırılır, ayaklar bir yastıkla yükseltilmelidir.
2 – Kanama var mı araştırılmalı ve varsa durdurulmaya çalışılmalıdır.
3 – Oda soğuksa battaniye örtmeli, yanlara battaniye üstüne sıcak su torbaları veya şişeleri konulmalıdır.
4 – Bilinç yerinde ise içine 2 kaşık şeker, 1 çeyrek çay kaşığı tuz eklenmiş limonata verilmelidir.
5 – Derhal duruma göre doktora başvurulmalıdır.
Elektrik Şoku ve İlk Yardım :
Kazalara bağlı olarak yüksek voltajlı elektrik akımının vücuttan geçmesi sonucu elektrik şoku oluşur. Hasta ani olarak kömürleşebilir. Yıldırım çarpması da aynı şekilde seyreder. Daha hafif şekillerde hastanın kasları kasılır, bilincini kaybeder, nabız zayıflar, solunum ve kalp ani olarak durur.
Derhal Yapılması Gerekli Olan İlk Yardımlar :
1 – En kısa zamanda elektrik akımı ile hastanın teması kesilmelidir. Bu işlem kuru tahta, deri kemer , oklava veya sopa kullanılmalı ve akımı kesinceye kadar hastanın vücuduna dokunulmamalıdır çünkü akımı kurtarıcı kişiye geçirir. Bir odun parçası ile hasta itilerek akımdan uzaklaştırılabilir. Teller kuru saplı bir balta ile kesilebilir.
2 – Akımdan kurtarmadan sonra hasta soluk almıyorsa derhal suni solunum ve kalp masajı yapılmalıdır.
3 – Acele olarak hastaneye ulaştırılmalı, bu süre içinde de gerekirse kalp masajı ve buni solunuma devam edilmelidir.