Engelli çocuğu olanların hakları

Engellilik, değiştirilemeyen ve süreklilik gösteren bir durumdur. Belki bir ömür boyu sürecek bu uzun süreçte aileler çok fazla güçlükle karşılaşmaktadırlar. Bu zorlu süreç pek çok kriz durumu demektir ve anne babaların sürekli olarak krize ve strese karşı uyum yapmalarını gerektirmektedir. Engelli çocuğun özel bakım gereksinimleri, eğitim sorunları, çocuğun sahip olduğu engele ilişkin toplumsal tutum ve yargılar, çocuğun şimdiki ve gelecekteki durumunun belirsizliği ve çoğu zaman bunlara eklenen ekonomik yetersizlikler bu aileler için sürekli stres kaynağı oluşturmaktadır.

Aileye engelli bir çocuğun katılmasıyla o güne kadar normal devam eden ve alışılmış olan aile yaşamı tümüyle değişebilmektedir. Başta anne baba olmak üzere tüm aile bireylerinin rol ve sorumlulukları da beklenmedik bu yeni duruma bağlı olarak önemli ölçüde etkilenmektedir. Ülkemizde de engelli çocuğa sahip ailelerin yaşamlarında meydana gelen yeni duruma uyumlarını kolaylaştırmak ve aile bütünlüğünün korunmasına yardımcı olmak amacıyla çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Aşağıda engelli çocuğa sahip olan çalışanlara verilen başlıca sosyal ve ekonomik haklara ve bu haklardan ne şekilde yararlanılabileceğine ilişkin hususlara yer verilmektedir.

EVDE BAKIM ÜCRETİ : Ağır engelli olup yasaya göre uygun şartları taşıyan engelli çocuk ailelerine ”evde bakım ücreti”ödenir . Bu miktar asgari ücretin üçte ikisidir. Hane içinde birden fazla bakıma muhtaç engelli var ise birinci engelliden sonraki engelli iki kişi sayılır

Evde bakım parasının alınabilmesi için yalnızca engelli bireyin şartları taşıması da yetmemektedir. Engelliye bakacak olan bireyin de gerekli olan şartları taşıması gerekmektedir. Evde bakım parasının alınabilmesi için akrabalık da şarttır. Engelliye bakacak olan kişinin engelliyle aynı kanı taşıması gerekmektedir. Yakın bir akrabası yoksa engelliye bakacak birey uzak bir akrabası veya üvey bir akrabası da olabilir. Ayrıca engelliye bakacak kişiyle engellinin ikamet adresi aynı olmalıdır. Çünkü aynı evde bir yaşam sürülmediği takdirde, engellinin bakımı tam anlamıyla gerçekleştiremeyebilir.

2016 ve 2017 Evde Bakım Maaşı Miktarları

2016 yılı ilk altı ayı için: 880.69 tl

2016 yılı ikinci altı ayı için: 924.73 tl

2017 yılı için ilk altı ay için: 952.47 tl

2017 yılı ikinci altı ayı için: 990.57 tl olmuştur.

MAZERET İZNİ:6645 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanunun 35. Maddesi ile 4857 Sayılı İş Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir:

“İşçilerin en az % 70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, 1 yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar ücretli izin verilir.”

REFAKAT İZNİ: 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 105 inci maddesinde; “… memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hâllerinde, bu hâllerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır.” hükmü yer almaktadır.

Diğer taraftan, 22/08/2011 tarihli ve 2011/2226 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilen ve 29/10/2011 tarihli ve 28099 tarihli Resmi Gazete”de yayımlanarak yürürlüğe giren Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları ile Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “Refakat iznine ilişkin esaslar” başlıklı 10 uncu maddesinde; “(1) Memurlara 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrası uyarınca izin verilebilmesi için memurun;

a) Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin,

b) Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin,ağır bir kaza geçirdiğinin veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur.

Memurlara refakat izni verilebilmesi için, refakat izni almaya esas teşkil eden sağlık kurulu raporunda bazı ifadelerin yer alması zorunlulu tutulmaktadır. Ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığa yakalanmaları hallerinde, memurlara aylık ve özlük hakları korunarak 3 aya kadar refakat izni verilebilmekte ve aynı usulle bu süre 3 ay daha uzatılabilmektedir

ENGELLİ ÇOCUĞU OLAN ANNNELERE ERKEN EMEKLİLİK HAKKI:‘ Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin’ yararlandığı bu haktan BAĞ-KUR, SSK, Emekli Sandığı, Tarım İşçileri ve İsteğe Bağlı Sigortalı olan anneler yararlanır.

1 Ekim 2008 sonrası çalışılan sürenin dörtte biri oranındaki süre çalışılan süreye ilave edilir ve bu süre emekliliğe kalan süreden düşürülür.(5510 Sayılı Kanunu Madde 28. )

Engelli çocuğun bakıma muhtaç yani raporunda “ağır engelli” ibaresinin olması gerekmektedir. Çocuğun bakıma muhtaçlığı devam ettiği sürece bu haktan yararlanılır. Birden fazla bakıma muhtaç çocuğu olanlar için SGK; her çocuk için inceleme yapar. Ancak sadece biri üzerinden erken emeklilik hakkından yararlanılır.

Evlatlık alınan engelli çocuklar için de çocuğun evlatlık alındığı tarihten itibaren erken emeklilikten yararlanılır.

TAYİN HAKKI: Bakmakla yükümlü olunan kişinin durumu sağlık kurullarınca belirtildikten sonra kamu personeli olan anne ,baba ve kardeşler (vasi olmak şartı var)için atamaya esas karar oluşturur.

Devlet Memurları Kanunu Ek Madde 39: uncu maddesinde ‘’Devlet memurlarının, hayatını başkasının yardım veya bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede engelli olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen eşi, çocukları ile kardeşlerinin, memuriyet mahalli dışında resmi veya özel eğitim ve öğretim kuruluşlarında eğitim ve öğretim yapacaklarının özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından belgelendirilmesi halinde, ilgilinin talebi üzerine eğitim ve öğretim kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları dahilinde kurumunda bulunan durumuna uygun boş bir kadroya ataması yapılır.’’

Şeklinde yer almaktadır.

GELİR VERGİSİ İNDİRİMİ Engelli çocuğu olan kamu, özel sektör çalışanları ve serbest çalışanlar gelir vergisi indiriminden yararlanırlar. Emekli olanlar aldıkları emekli maaşında bu hakkı kullanamazlar. Ancak emekli olup serbest çalışanlar gelir vergisi indiriminden yararlanır.

İş, maaş veya bizzat başvurarak yetkili devlet hastanelerinden alınan tüm sağlık raporları vergi indirimi için geçerlidir.

Gelir Vergisi İndirimi Ücretli çalışan engelli kişiler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu engelli kişiler, serbest meslek sahibi engelli kişiler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu engelli kişiler, basit usulde vergilendirilenlerden, tüccar ve ücretli durumuna girmeksizin, imalat, tamirat ve küçük sanat işleri ile uğraşan (ilk madde ve yardımcı malzeme müşteriye ait olarak faaliyet gösteren terzi, tamirci, marangoz gibi) engelliler, gelir vergisi indiriminden yararlanabilir. Engellilik indirimi her yıl devlet tarafından belirlenerek uygulamaya dâhil olur. Engellilik indirimi yıllık gelir vergisi matrahına dâhil edilen kazançlar üzerinden düşülmektedir.

2016 yılı için engellilik indirimi tutarları şu şekilde belirlenmiştir:

Gelir Vergisi Genel Tebliği, Seri No: 290

1.Derece Engelli (Çalışma Gücünün Asgari % 80’ini Kaybedenler) – 900,00

2.Derece Engelli (Çalışma Gücünün Asgari % 60’ını Kaybedenler) – 460,00

3.Derece Engelli (Çalışma Gücünün Asgari % 40’ını Kaybedenler) – 210,00

ENGELLİLİK İNDİRİMİ Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen engelliler aşağıdaki belgelerle birlikte Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde İlgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise Defterdarlıklara bağlı Gelir Müdürlüğüne